ลำไส้เล็ก(small intestine)
เป็นบริเวณที่มีการย่อยและการดูดซึมมากที่สุด โดยเอนไซม์ในลำไส้เล็กจะทำงาน
ได้ดีในสภาพที่เป็นเบส ซึ่งเอนไซม์ที่ลำไส้เล็กสร้างขึ้น ได้แก่
- มอลเทส (maltase) เป็นเอนไซม์ที่ย่อยน้ำตาลมอลโทสให้เป็นกลูโคส
- ซูเครส (sucrase) เป็นเอนไซม์ที่ย่อยน้ำตาลทรายหรือน้ำตาลซูโครส (sucrose) ให้เป็นกลูโคสกับ
ฟรักโทส (fructose)
- แล็กเทส (lactase) เป็นเอนไซม์ที่ย่อยน้ำตาลแล็กโทส (lactose) ให้เป็นกลูโคสกับกาแล็กโทส (galactose)
การย่อยอาหารที่ลำไส้เล็กใช้เอนไซม์จากตับอ่อน (pancreas) มาช่วยย่อย
อาหารต่างๆ เมื่อถูกย่อยแล้ว จะถูกดูดซึมที่ลำไส้เล็กเกือบทั้งหมด คือประมาณ 95 % ทั้งนี้เพราะเยื่อเมือก (Epithelial cells) ของผนังลำไส้เล็กนอกจากจะย่นพับไปมาแล้ว ยังมีส่วนที่เรียกว่า ปุ่มซึม (Villi) ยื่นออกมาจากผนังลำไส้ มีลักษณะคล้ายนิ้วมือ ในคนมีประมาณ 18 ถึง 40 ปุ่ม ต่อพื้นที่ 1 ตารางมิลลิเมตร หรือประมาณ 4-5 ล้านปุ่ม ตลอดผนังลำไส้เล็กทั้งหมด เป็นการเพิ่มพื้นผิวของลำไส้เล็กประมาณ 3-18 เท่า ทำให้เกิดเนื้อที่มากมายที่อาหารจะมาสัมผัสเพื่อถูกดูดซึมได้มากขึ้นและเร็วขึ้น เซลล์เมือกที่ผนังของปุ่มซึมจะเลือกคัด (Selective Absorption) ให้สารอาหารที่เหมาะสมบางสารเท่านั้นซึมผ่านได้ เช่น ตามลักษณะแล้ว น้ำตาลกาแลคโทสจะผ่านได้ดีกว่าฟรุคโทส และกลูโคส แต่ความจริงแล้วกลูโคส กลับซึมผ่านได้ง่ายกว่าอีกสองชนิด ทั้งนี้เพราะร่างกายใช้กลูโคสมากที่สุด
ปุ่มซึมแต่ละอัน (Villus) มีกล้ามเนื้อซึ่งสามารถยึดหดได้ ภายในปุ่มซึมมีเส้นเลือดฝอยมากมาย (Capillaries) ทั้งหลอดเลือดแดงและหลอดเลือดดำ ติดต่อกันเป็นตาข่าย เพื่อรับอาหารที่ถูกย่อยแล้วดูดซึมเข้าไป ส่วนแกนกลางเป็นท่อน้ำเหลือง (Lacteals หรือ Chyle Vessels) ทำหน้าที่ดูดซึมไขมัน ได้แก่กรดไขมันกลีเซอรอลโมโนกลีเซอไรด์ และไดกลีเซอไรด์และวิตะมินที่ละลายในไขมัน คือ วิตะมิน เอ ดี อี และ เค
การดูดซึมในลำไส้เล็กจึงมี 2 ทาง คือ
1. ทางเส้นเลือดฝอย กรดอะมิโน น้ำตาลชั้นเดียว และไขมันเพียงส่วนน้อย ประมาณ 1 ใน 3 ของไขมันทั้งหมด ผ่านเข้าทางเส้นเลือดฝอยของปุ่มซึมไปยังเส้นเลือดดำ (Portal Vein) เขาสู่ตับ แล้วผ่านไปเข้าเส้นเลือดใหญ่ ไปเลี้ยงส่วนต่างๆ ของร่างกาย
2. ทางหลอดน้ำเหลือง ไขมันส่วนมาก คือประมาณ 2 ใน 3 ของไขมันทั้งหมด และวิตะมินที่ละลายในไขมัน จะผ่านเข้าทางหลอดน้ำเหลืองของปุ่มซึม ไปยังหลอดน้ำเหลืองใหญ่สู่ Thoracic Duct และหลอดเลือดใต้กระดูกไหปลาร้าด้านซ้าย (Left Subclavian Vein), Left Innominate Vein หลอดเลือดที่นำเลือดจากส่วนบนของร่างกาย (Superior Vena Cava) เข้าสู่หัวใจห้องบนด้านขวา (Right Atrium)
ในลำไส้เล็กนอกจากจะมีการดูดซึม คาร์โบไอเดรท ไขมัน และ โปรตีนแล้ว ยังมีการดูดซึม เกลือแร่ วิตะมิน และน้ำ ตลอดความยาวของลำไส้เล็ก
ลำไส้ใหญ่(colon)
สำไส้ใหญ่ มีความยาวประมาณ 1.50 เมตร กว้างประมาณ 6 เซนติเมตร แบ่งออกเป็น 3 ส่วนคือ ส่วนที่ 1 ซีกัม (Caecum) เป็นลำไส้ใหญ่ส่วนต้น ยาวประมาณ 6.3-7.5 เซนติเมตร มีไส้ติ่ง (Appendix) ยื่นออกมาขนาดราวนิ้วก้อย (ยาวประมาณ 3 นิ้ว)เหนือท้องน้อย ทางด้านขวา ไส้ติ่งถือว่าเป็นต่อมน้ำเหลืองชนิดหนึ่ง ในสัตว์กินพืชจะมีขนาดยาว ทำหน้าที่ช่วยในการย่อยอาหารในคนไม่มีประโยชน์ ถ้าอักเสบต้องรีบผ่าตัดออกโดยเร็ว
โคลอน (Colon) เป็นส่วนที่ยาวที่สุด แบ่งออกเป็น 3 ส่วนย่อย คือ
โคลอนส่วนขึ้น (AscendingColon) เป็นส่วนของโคลอนที่ยื่นตรงขึ้นไปเป็นแนวตั้งฉากทางด้านขวาของช่องท้อง ยาวประมาณ 20 เซนติเมตร
โคลอนส่วนขวาง (Transverse Colon) เป็นส่วนที่วางพาดตามแนวขวางของช่องท้องยาวประมาณ 50 เซนติเมตร
โคลอนส่วนล่าง (Descending Colon) เป็นส่วนที่วิ่งตรงลงมาเป็นแนวตั้งฉากทางด้านซ้ายของช่องท้อง ยาวประมาณ 30 เซนติเมตร ที่ลำไส้ใหญ่ไม่มีการย่อย แต่ทำหน้าที่เก็บกากอาหารและดูดซึมน้ำออกจาก กากอาหาร ดังนั้น ถ้าไม่ถ่ายอุจจาระเป็นเวลาหลายวันติดต่อกันจะทำให้เกิดอาการท้องผูก ถ้าเป็นบ่อยๆจะทำให้เกิดโรคริดสีดวงทวาร
การดูดซึมในลำไส้ใหญ่ส่วนมากได้แก่น้ำ ซึ่งติดมากับกากอาหารจากลำไส้เล็ก กากอาหารนี้เรียกว่าอุจจาระได้แล้ว ซึ่งชาวบ้านเรียกกันว่า ขี้อ่อน ลำไส้ใหญ่จะดูดน้ำกลับเข้าไปในร่างกายที่ให้ขี้อ่อนเป็นขี้แข็งและเหนียว เหมาะที่จะถ่ายออกได้พอดีๆ แต่ถ้าท้อง ผูก (Constipation) ไม่ถ่ายตามกำหนด ยิ่งนาน การดูดน้ำก็ยิ่งมากขึ้น จนอุจจาระแห้งและแข็ง ทำให้ถ่ายยาก และทรมานที่สุด
นอกจากน้ำแล้ว ลำไส้ใหญ่ยังทำหน้าที่ดูดซึมสารอาหารอื่นอีกบ้างเล็กน้อย เนื่องจากย่อยที่อื่นไม่ได้จำต้องย่อยด้วยแบคทีเรีย เช่น เซลลูโลส เป็นต้น
